|
'''Didysis Vilniaus Seimas''' – [[1905]] m. [[gruodžio 4]] – [[gruodžio 5]] d. vykęs lietuvių atstovų susirinkimas [[Vilnius|Vilniuje]], suformulavęs politinės Lietuvos [[autonomija|autonomijos]] reikalavimą.
''tydj101010101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101
101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101101010000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111110100100101
Prasidėjus [[1905]] įvykiams socialdemokratai ir demokratai iškėlė idėją sušaukti visų politinių jėgų pasitarimą. [[Petras Vileišis|P. Vileišis]] šia idėja pasidalino su [[Jonas Basanavičius|J. Basanavičium]], kurio iniciatyva [[spalio 19]] „[[Vilniaus žinios|Vilniaus žinių]]“ redakcijoje sušauktas pasitarimas išrinko 15 žmonių suvažiavimo organizavimo komitetą. 1905 lapkričio 11 „Vilniaus žiniose“ buvo paskelbtas J. Basanavičiaus parašytas atsišaukimas ir visoje Lietuvoje buvo pradėti rinkti atstovai į suvažiavimą.
Organizacinis komitetas neparengė tikslių atstovų rinkimų nuostatų, tad jie buvo renkami pagal valsčių nusistatytą tvarką. 1905 [[gruodžio 4]]-5 Vilniaus Miesto salėje susirinko apie 2000 lietuvių atstovų iš visos Lietuvos, Ukrainos, Latvijos, Lenkijos ir kitų šalių. Daugiausia buvo valstiečių, bet dalyvavo ir dvasininkai, dvarininkai bei inteligentai.
Suvažiavimo išvakarėse Pagirių geležinkelio klube buvo organizuotas vaidinimas su [[Mikas Petrauskas|M. Petrausko]] choru, po jo įvyko socialdemokratų mitingas, iš kurio išėjo kunigai ir dešinieji.
Didžiajame Vilniaus Seime pasireiškė ir išryškėjo visos pagrindinės lietuvių politinės srovės. Jau veikiančių partijų buvo dvi: Lietuvos socialdemokratų partija ir Lietuvos demokratų partija, tačiau Seime pradėjo organizuotis ir krikščionys demokratai ir tautiniai demokratai.
Pirmąją Seimo dieną socialdemokratai pareikalavo rinkti kolektyvinį prezidiumą, o ne iš J. Basanavičiaus pasiūlytų savų žmonių. Po dviejų valandų diskusijų į prezidiumą buvo išrinkti nepartinis J. Basanavičius, krikščionis demokratas Pr. Bučys, demokratas [[Antanas Smetona|A. Smetona]], ūkininkų atstovas karininkas J. Stankūnas ir socialdemokratas [[Steponas Kairys|S. Kairys]], praktiškai ir vedęs beveik visus posėdžius. Sekretoriais buvo išrinkti [[Jonas Gabrys|J. Gabrys]], [[Liudas Gira|L. Gira]] ir J. Kriaučiūnas. Posėdžiuose kalbėjo [[Andrius Domaševičius|A. Domaševičius]], [[Vladas Sirutavičius|V. Sirutavičius]], A. Birinčikas, S. Kairys. Seimas suformulavo pagrindinius lietuvių reikalavimus caro valdžiai, iš kurių svarbiausias buvo autonomijos su seimu Vilniuje reikalavimas.
Antrąją posėdžio dieną didžiąją suvažiavusiųjų delegatų sudėtį sudarę valstiečiai paskelbė nutarimą, kuriame pranešė apie Valstiečių sąjungos įkūrimą. Nutarimo tekstas buvo įteiktas seimo prezidiumui ir išspausdintas pirmajame „Lietuvos ūkininko“ numeryje. Valstiečių sąjungos, kaip ir Didžiojo Vilniaus Seimo nutarimų svarbiausias akcentas buvo politinės Lietuvos autonomijos su Seimu Vilniuje reikalavimas. Rusijos imperija buvo skelbiama didžiausiu lietuvių tautos priešu, prieš kurį reikia jungtis su kitomis imperijos pavergtomis tautomis. Taip pat reikalauta vartoti [[lietuvių kalba|lietuvių kalbą]] valsčiuose ir mokyklose. Ekonominių reikalavimų Seimo nutarimuose nebuvo keliama.
| 